De term “omgevingsdialoog” verwijst naar een proces van overleg en communicatie tussen verschillende belanghebbenden (zoals burgers, bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties) met betrekking tot ruimtelijke ordening en omgevingskwaliteit. Het doel van de omgevingsdialoog is om de participatie van belanghebbenden bij besluitvormingsprocessen te versterken, om zo samen tot een beter en meer gedragen plan te komen.

Belangrijke kenmerken van de omgevingsdialoog onder de Omgevingswet zijn:

• De dialoog vindt plaats in een vroeg stadium van planvorming en besluitvorming, zodat belanghebbenden de kans krijgen om invloed uit te oefenen voordat beslissingen definitief worden genomen.
• De dialoog omvat een diverse groep belanghebbenden, waaronder burgers, bedrijven, lokale overheden en maatschappelijke organisaties.
• Er wordt gestreefd naar transparantie in het besluitvormingsproces, waarbij informatie openbaar wordt gedeeld en belanghebbenden op de hoogte worden gehouden van relevante ontwikkelingen.
• De nadruk ligt op samenwerking tussen verschillende belanghebbenden om gezamenlijk tot gedragen beslissingen te komen.

De vorm waaronder een initiatiefnemer tot een omgevingsdialoog komt is in de meeste gemeenten nog vrij. Goede begeleiding is cruciaal. Zeker als een initiatiefnemer emotioneel bij zijn project betrokken is en de weerstand in de omgeving groot is. Waar we het fout zien gaan is als de initiatiefnemer niet geheel eerlijk is, niet alles verteld of zaken verbloemd. Waar we het ook fout zien gaan is als belanghebbenden een ontwikkeling niet zien zitten en de omgevingsdialoog zien als een manier om volledig hun zin te krijgen.

Een voorbeeld van een geslaagde omgevingsdialoog zagen we pas bij een fruitteler die zijn bedrijf wil transformeren naar een recreatiebedrijf. Met brieven had hij de omgeving steeds op de hoogte gehouden. Toen bleek dat enkele buurtbewoners dit onvoldoende vonden organiseerden hij en zijn vrouw een avond op het bedrijf waarbij wij als bureau inhoudelijk het plan hebben toegelicht. De avond werd afgesloten met een wijntje en een kaasje. Er zijn mogelijk nog steeds tegenstanders, maar het applaus uit de zaal aan het einde van de avond kwam wel heel gemeend binnen.  De buurtbewoners voelden zich beter geïnformeerd en zeker ook begrepen.

Een ander voorbeeld was een camping die de beweging wil maken naar meer ruimte en minder plaatsen. De grond van de buren is daarvoor aangekocht. De eerste reactie uit de buurt kwam vanuit een terreinbeheerder die bang was dat de zichtlijn van een oude molen verloren ging. Men maakte dit uit zichzelf kenbaar waarna de ondernemer met ons zocht naar een andere landschappelijke inpassing en zich zelfs op basis van een goede dialoog liet overtuigen een deel van de geplande ontwikkeling om te buigen waardoor de zichtlijn volledig in overeenstemming met de wensen van de terreinbeheerder kan worden gerealiseerd.   

Maar, de uitkomst van een omgevingsdialoog kan ook zijn dat partijen het grondig oneens zijn over een ontwikkeling. De overheid is vervolgens aan zet als bevoegd gezag om de uitkomst van de dialoog een bepaald gewicht te geven. Wat ons betreft wordt dit de komende jaren nog veel spannender dan de dialoog zelf.

Een goede omgevingsdialoog is vooralsnog niet meer dan een middel om een opening te creëren om te komen tot een goede ontwikkeling op basis van wederzijds begrip in de omgeving, maar zeker nog geen openslaande deur naar een besluit.